Uzm. Moleküler Biyolog Elina Dinç – Genlerimiz Kilo Almayı Nasıl Şekillendiriyor?

Genlerimiz Kilo Almayı Nasıl Şekillendiriyor?
Obezite ve metabolik hastalıklar, modern toplumların en yaygın sağlık sorunlarından biridir.
Genetik faktörlerin, çevresel etkilerle etkileşim halinde bu hastalıkların ortaya çıkmasında oynadığı kritik rol şüphesizdir.
Genetik Faktörlerin Etkisi
Obeziteye yatkınlık, %40 ila %70 oranında genetik faktörlerle ilişkili bulunmuştur. Özellikle, leptin, ghrelin ve adiponektin gibi hormonları düzenleyen genlerdeki mutasyonlar, enerji dengesi ve iştah kontrolü üzerinde belirleyici olabilir. FTO (“Fat Mass and Obesity-Associated Gene”) gibi genler, bireylerin obeziteye yatkınlığını artıran en önemli genetik belirteçler arasındadır.
Epigenetik ve Çevresel Etkileşim
Epigenetik mekanizmalar, gen ekspresyonunu düzenleyen ancak DNA dizisini değiştirmeyen biyolojik süreçlerdir. Doğum öncesi veya erken çocukluk döneminde maruz kalınan beslenme eksiklikleri veya fazlalıkları, bireyin genetik yatkınlığını şekillendirebilir. Örneğin, annenin gebelikte yaşadığı beslenme sorunları, büyük bir ihtimalle çocuğun metabolik sendrom geliştirme riskini artırabilir.
Poligenik ve Monogenik Obezite
Obezite, genetik açıdan poligenik ve monogenik olmak üzere iki ana kategoriye ayrılabilir. Poligenik obezite, birçok genin küçük etkilerinin toplamıyla şekillenirken; monogenik obezite, nadir genetik mutasyonlarla ilişkili olup genellikle erken yaşlarda başlar. MC4R (Melanokortin 4 Reseptörü) genindeki mutasyonlar, monogenik obezitenin önde gelen nedenlerinden biridir.
Metabolik Hastalıklar ve Genetik İlişki
Tip 2 diyabet, hipertansiyon ve dislipidemi gibi metabolik hastalıklar da genetik faktörlerin etkisinde gelişir. Özellikle TCF7L2 (“Transcription Factor 7-Like 2”) geni, tip 2 diyabet riskiyle yakından bağlantılıdır. Bunun yanında, insülin salınımı ve doku duyarlılığını düzenleyen genler, metabolik dengede kilit rol oynar.
Kökene Dayalı Genetik Farklılıklar
Genetik yapıdaki farklılıklar, farklı etnik gruplar arasında obezite ve metabolik hastalıklara olan yatkınlığı da etkileyebilir. Örneğin, Pima Kızılderilileri gibi bazı topluluklarda, genetik faktörlerin metabolik rahatsızlıklara neden olma oranı oldukça yüksektir.
Obezite ve metabolik hastalıkların genetiği, bireylerin sağlık risklerini anlamada ve kişiselleştirilmiş tedavi yöntemleri geliştirmede çok önemli bir rol oynar. Genetik ve epigenetik etmenlerin karmaşık etkileşimlerini anlamak, bu yaygın hastalıkların kontrol altına alınmasında bilim dünyasına yeni kapılar açacaktır.
Uzm. Moleküler Biyolog Elina Dinç